Fenomenalna wystawa – „Matejko. Malarz i historia” w Muzeum Narodowym w Krakowie

ŻYCIORYS ARTYSTY

Jan Alojzy Matejko (ur. 24 czerwca 1838 r. w Krakowie, zm. 1 listopada 1893 r. w Krakowie) – polski malarz, rysownik, twórca obrazów historycznych, batalistycznych, portretowych, historiozof ale także kolekcjoner i projektant ubrań. Jeden z najwybitniejszych polskich malarzy w historii.

Był synem Franciszka Matejki, który przybył do Galicji z Czech na początku XIX wieku. Jan Matejko był dziewiątym spośród jedenaściorga dzieci. Niestety w wieku siedmiu lat artyście zmarła matka.

Jan Matejko już od najmłodszych lat przejawiał wielki talent plastyczny. W latach 1852–1858 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, której później był dyrektorem (od 1873). Kształcił też innych malarzy, był ich mentorem i nauczycielem. Jego uczniami byli m.in. Maurycy Gottlieb, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Jan Styka i Stanisław Wyspiański.

Był zagorzałym patriotą, człowiekiem szczodrym wobec potrzebujących. Dbał o swoje miasto Kraków, w życiu którego czynnie uczestniczył.

Kaptur Stańczyka – autor nieznany – XIX wiek

TWÓRCZOŚĆ

W pierwszym okresie twórczości Matejko tworzył obrazy piętnujące egoizm i krótkowzroczność polskich elit politycznych.

Po wybuchu i późniejszej klęsce powstania styczniowego, w którym artysta nie mógł wziąć udziału (dyskwalifikował go bardzo słaby wzrok), Matejko zaczął tworzyć w nurcie „ku pokrzepieniu serc”. W swoich obrazach ukazywał momenty największych triumfów militarnych i politycznych Rzeczpospolitej, tak aby dać nadzieję rodakom na odzyskanie niepodległości i odrodzenie się ojczyzny.

Jan Matejko – „Portret starca” – ok 1870 r. – olej, płótno
Jan Matejko – „Portret Jana Kochanowskiego” – ok 1884 r., – olej, płótno

Jan Matejko – „Śmierć Przemysława II w Rogoźnie” – ok 1875 r. – olej, płótno
Jan Matejko – „Królowa Jadwiga i Dymitr z Goraja” – ok 1882 r. – olej, tektura
Jan Matejko – „Zaślubiny Światopełka z córką Bolesława Chrobrego” – ok 1892 r. – olej, deska

Monumentalne kompozycje Matejki odznaczają się drobiazgowo odwzorowanymi detalami historycznymi. Jednocześnie Matejko tworzył dzieła pełne dramaturgii oraz pełne głębi psychologicznej postaci. Malarz stosował celowy zabieg wprowadzania do swoich obrazów osób, które były powiązane z danymi wydarzeniami, ale w nich nie uczestniczyły – miało to przybliżyć odbiorcom idee poszczególnych zdarzeń i ich następstwa dla dalszych dziejów.

Obok monumentalnych kompozycji historycznych Matejko dał się poznać także jako świetny portrecista.

Malarstwo Matejki charakteryzowały precyzja konturu, dbałość o szczegóły oraz starannie wygładzona powierzchnia malarska. Jest autorem ponad trzystu obrazów olejnych oraz kilkuset rysunków i szkiców. Swoimi wielkimi dziełami historycznymi kształtował świadomość historyczną i narodową Polaków.

Jan Matejko – „Polonia 1863. Zakuwana Polska” – ok 1864 r. – olej płótno
Jan Matejko – „Konstytucja 3 maja. Sejm czteroletni. Komisja edukacyjna. Rozbiór. R.P. 1795 z cyklu „Dzieje cywilizacji w Polsce” – ok 1888 r. -olej, deska

Jan Matejko – „Carowie Szujscy wprowadzani przez hetmana Stanisława Żółkiewskigo na sejm warszawski przez króla Zygmunta III” – ok 1853 r. – olej, płótno
Jan Matejko – „Portret hetmana Ostafija Daszkiewicza” – ok 1874 r. – olej, papier, tektura
Jan Matejko – „Święty Ludwik, król francuski, udający się na krucjatę” – ok 1876 r. – olej, deska

Jan Matejko – „Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony wobec straconego Smoleńska” szkic – ok 1861 r. – olej, płótno
Jan Matejko – „Piotr Włast Dunin sprowadza cystersów do Polski” – ok 1888 r. – olej, deska

UWIELBIENIE ARTYSTY DO TKANIN I STROJÓW

Matejko lubił kolekcjonować i podziwiać stroje. Dowody, a w zasadzie fragmenty jego kolekcji, można zobaczyć na omawianej wystawie. Zbiory malarza obfitują też w piękne kobiece suknie, wśród których prawdziwą perełką jest suknia z Bliskiego Wschodu, wykonana z purpurowego aksamitu i ozdobiona złotym haftem.

W 1860 r. Matejko wydał album „Ubiory polskie 1200-1795” – album składający się z dziesięciu tablic litograficznych, na których przedstawił wygląd polskich strojów na przekroju wieków i różnych klas społecznych. Grafiki zawarte w tym albumie posiadają znaczącą wartość historyczną i są jedną z najlepszych ilustracji w temacie historii ubiorów polskich.

Ciekawostką jest fakt, że artysta osobiście zaprojektował suknię ślubną swojej żony Teodory Giebułtowskiej.

CZAS TRWANIA WYSTAWY

Wystawa „Matejko. Malarz i historia” w Muzeum Narodowym w Krakowie jest fenomenalna, w jednym miejscu można zobaczyć ponad trzysta dzieł artysty, które zostały udostępnione przez inne polskie muzea lub zagraniczne ale też przez osoby prywatne. Wystawa potrwa do 07.01.2024 r. Zachęcam do jej obejrzenia.

Miejsce: Muzeum Narodowe w Krakowie (Gmach Główny), al. 3 Maja 1, 30-062 Kraków

Koszt bitelu: 35 zł normalny, 25 zł ulgowy